Powszechny dostęp do Internetu, wykorzystywanego również jako narzędzie komunikacji i udostępniania danych, a także rozwój mediów społecznościowych – w których chętnie zamieszczamy zdjęcia i opisy – sprawiają, iż coraz częściej treści ujawniane na stronach internetowych mogą mieć znaczenie dowodowe w toku postępowań karnych. Posłużyć mogą przy tym nie tylko do ustalenia, że doszło do popełnienia przestępstwa, ale również do oceny wiarygodności świadków, czy wzajemnych relacji i powiązań poszczególnych osób. Pojawia się zatem pytanie, w jaki sposób tego utrwalić taki dowód i zabezpieczyć przed jego usunięciem.
Najprostsze wydruki strony internetowej, czy też „print screen”, mogą być uznane za mało wiarygodne, zarówno w zakresie prezentowanych treści, ale i czasu, kiedy zostały wykonane. Jeżeli jednak nie ma możliwości zrobienia niczego więcej, nie należy rezygnować z tego rodzaju czynności. W orzecznictwie wskazuje się bowiem, iż choć ze swej istoty wydruk komputerowy może być łatwo modyfikowany, to ta okoliczność nie pozbawia go przymiotu dowodu.
Zdecydowanie bardziej wiarygodną metodą utrwalenia treści zawartej na stronie internetowej jest dokonanie jej wydruku przy udziale notariusza na podstawie art. 104 § 3 ustawy Prawo o notariacie.
W ramach czynności sporządzenia tzw. protokołu otwarcia strony internetowej, notariusz dokonuje oględzin strony internetowej i sporządza protokół, w którym opisuje umieszczone na stronie treści i jednocześnie daje wydruk strony w formie załącznika do tego protokołu, potwierdzając, że wydruk przedstawia rzeczywisty stan i treść strony z daty jego sporządzenia. Kluczowe jest przy tym, iż ustawowo czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego. Zatem uwiarygodnienie dokonane przez notariusza będzie miało charakter dokumentu urzędowego, wobec czego wykazanie, że treść strony była inna niż w opisana w protokole otwarcia strony internetowej sporządzonym przez notariusza, będzie zadaniem niezwykle trudnym.
Na potrzeby postępowania karnego istnieje również możliwość dokonania oględzin strony internetowej przez organy ścigania. Po uzyskaniu informacji o popełnieniu przestępstwa Policja ma bowiem obowiązek m.in. zabezpieczenia dowodów. Sposobami uzyskiwania środków dowodowych są czynności organów procesowych takie jak przesłuchanie, przeszukanie, czy właśnie dokonanie oględzin. Oględziny polegają na zapoznaniu się przez Policję czy Prokuraturę z rzeczami mającymi lub mogącymi mieć związek z prowadzonym postępowaniem karnym. Jak wskazuje się w doktrynie w rozumieniu kryminalistycznym oględziny są przede wszystkim obserwacją przeprowadzoną przez człowieka za pomocą zmysłów z wykorzystaniem środków technicznych. Jeżeli do pozyskania dowodów wymagana jest wiedza specjalna, oględziny przeprowadza się z udziałem odpowiedniego biegłego. Oględziny mogą zatem prowadzić do rejestracji i utrwalenia dowodów lub ich wykrycia.
W przypadku stron internetowych, dla utrwalenia znajdujących się tam treści na potrzeby postępowania dowodowego, dokonanie oględzin będzie polegało na ich skopiowaniu przez wydruk oraz opisaniu całości podejmowanych działań w protokole oględzin, do którego załączone zostanę zarejestrowane wydruki. Istnieje również możliwość sporządzenia kopii plików znajdujących się pod określonym adresem sieciowym przez policyjnego informatyka.
W dalszej kolejności, jeżeli jest to uzasadnione właściwością prowadzonego postępowania, organy ścigania mogą ustalić adres IP komputera, za pomocą którego zamieszczone zostały na stronie internetowej konkretne komentarze lub zdjęcia. Dostęp do adresu IP użytkowników danej witryny internetowej posiada jedynie jej administrator. W związku z tym, iż m.in. dane dotyczące użytkowników czy dane o lokalizacji, chronione są przez tajemnicę telekomunikacyjną wynikającą z ustawy Prawo telekomunikacyjne, w celu uzyskania adresu IP od administratora strony, konieczne jest jego zwolnienie z tej tajemnicy, co uczynić może jedynie prokurator lub sąd wydając stosowne postanowienie w tym zakresie na podstawie art. 180 § 1 k.p.k. i art. 218 k.p.k.
Na zakończenie wskazać należy, iż zdarzają się sytuacje, że zabezpieczenia dowodu cyfrowego w postaci zawartości witryny internetowej dokonywane jest przez Policję w postaci tzw. notatki urzędowej, potwierdzającej istnienie na określonej stronie internetowej konkretnych treści, potwierdzonych sporządzonym przez funkcjonariusza wydruku strony. Notatka taka również może posłużyć jako dowód w sprawie. Jednak z punktu widzenia prawnego i praktycznego w kontekście zabezpieczenia dowodów, oględziny są czynnością procesową, która powinna być preferowana. Szczególnie z uwagi na możliwość zmiany danych cyfrowych lub ich utraty, czyniąc niemożliwym późniejsze ich wykorzystanie.
Maciej Bielecki, Adwokat, Wspólnik w Kancelarii Ungier Gliniewicz i Wspólnicy
Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej. W przypadku wątpliwości co do swoich uprawnień lub co do dalszego postępowania pamiętaj, że warto skonsultować się z zawodowym prawnikiem.